Artykuły
Czy ściąganie zawsze jest naganne?
Jeśli Szekspir mógł to robić, możesz i ty. Ukradnij swoją fabułę. Tak, tak, wielki mistrz rzadko sam wymyślał oryginalną historię. Brał stare fabuły i wypełniał swoją własną niepowtarzalną magią.
Mówiąc szczerze, w dzisiejszych czasach jest to o wiele trudniejsze. Nie możesz po prostu przenieść fabuły i bohaterów i udawać, że to twój własny, oryginalny pomysł. Ale możesz wykorzystać klasyczne schematy fabuły i wypełnić je swoją własną opowieścią. Możesz wykorzystać ten sam wzór wielokrotnie, za każdym razem wkładając własną oryginalną treść. Fabuła jest przecież niczym innym jak wzorem opowiadanej historii, a twoja oryginalność uchroni cię przed oskarżeniem o plagiat. Uczmy się od najlepszych!
Poszukiwanie
Jest to jeden z najstarszych wzorów fabularnych. Bohater wyrusza na wielkie Poszukiwanie. Może to być coś świętego, jak w historii Sir Galahada – poszukiwanie Świętego Graala. Można szukać osoby, wiedzy czy też wewnętrznego spokoju.
Kluczowymi elementami tej fabuły są:
- Bohaterowi brakuje czegoś w życiu
- Rzecz, której poszukuje jest mu absolutnie niezbędna
- W zdobyciu celu pojawiają się ogromne przeszkody
- Poszukiwanie zmieni naszego bohatera (zazwyczaj na lepsze); jednakże niespełnienie, nie dotarcie do celu poszukiwań może się skończyć dla bohatera tragedią.
Ten wzór fabularny ma niezwykłą siłę, bo odzwierciedla naszą własną drogę przez życie. Napotykamy mnóstwo wyzwań, odnosimy zwycięstwa i doświadczamy klęsk, ale ciągle idziemy do przodu. Wszyscy poszukujemy czegoś, czy zdajemy sobie z tego sprawę czy też nie.
Zemsta
Kolejnym archetypem fabularnym jest Zemsta. Bardzo łatwo identyfikować się z motywem działania Bohatera. Ty zabiłeś mi brata, jak zabiję jednego z twoich!. Ten wzór oparty jest na bardzo silnych emocjach.
Kluczowymi elementami tej fabuły są:
- Bohater powinien być na tyle sympatyczny, aby czytelnicy mogli wybaczyć mu nieetyczne zachowanie, bo zemsta to najczęściej brutalna walka
- Zło, którego doświadczył bohater lub jego bliscy nie wynikło z poczynań bohatera, ale zraniło go tak bardzo, że zemsta wydaje się być nieunikniona
- Potrzeba zemsty ma wpływ na wewnętrzne życie bohatera – musi się zemścić
W tym wzorze zło często przydarza się wtedy, kiedy Bohater jest zdradzony przez osobę, którą uważał za przyjaciela lub sprzymierzeńca. Może też być wrobiony w zbrodnię, której nie popełnił.
Wzór Zemsta wspaniale pokazuje ludzką naturę. Poczucie sprawiedliwości i potrzeba zemsty są w niej bardzo silnie zakorzenione. W jaki sposób najlepiej działać? Czy lepiej samemu szukać sprawiedliwości, czy czekać na działania odpowiednich władz? Czy okazanie wybaczenia jest cnotą, czy też w pewnych okolicznościach byłoby tylko głupotą?
Love story
W tym wzorze głównym celem jednego z Bohaterów jest zdobycie miłości drugiej osoby. Lub też oboje pokonują mnóstwo przeszkód, aby być razem. W klasycznej fabule miłosnej pojawiają się kochankowie, którzy następnie w wyniku różnych okoliczności lub nieprzychylnych im osób zostają rozdzieleni, aby na końcu znów być razem. W komediach romantycznych najczęściej jeden z bohaterów nie odwzajemnia uczuć drugiego i musi nastąpić wiele wydarzeń, aby ich losy się połączyły.
Kluczowymi elementami tej fabuły są:
- Dwoje ludzi zakochuje się w sobie
- Coś musi ich rozdzielić
- Wszystko kończy się dobrze, kiedy bohaterowie się odnajdują i zostają razem lub smutno, kiedy jeden z bohaterów umiera lub tragicznie kiedy giną oboje
Love story oddziałuje na nas dwojako. Kiedy kończy się dobrze, daje nam nadzieję. Być może my też mamy szansę na znalezienie miłości w życiu.
Kiedy kończy się tragicznie pozostawia słodko-gorzką refleksję, że lepiej było kochać i stracić miłość, niż nigdy jej nie zaznać.
Przygoda
Kolejnym klasycznym schematem występującym już w najstarszej literaturze jest Przygoda. Oryginalnie została wymyślona, aby czytelnicy, którzy zazwyczaj byli uwiązani do swojego miejsca urodzenia, poczuli porywający dreszczyk emocji.
W czasach dzisiejszych, chociaż podróżowanie jest bardzo łatwe, to i tak większość z nas prowadzi schematyczne, przewidywalne życie, bez odrobiny szaleństwa. Nie jest to oczywiście złe, bo daje nam poczucie bezpieczeństwa, ale zawsze pozostaje pytanie, a gdybyśmy tak rzucili wszystko i ruszyli na poszukiwanie Przygody?
Kluczowymi elementami tej fabuły są:
- Bohater wyrusza w podróż – ale w przeciwieństwie do schematu Poszukiwania, chce nie tylko dotrzeć do jakiegoś celu, ale już sama podróż jest dla niego celem – chce zobaczyć, jak to jest z drugiej strony
- Poznaje wielu ciekawych ludzi i przeżywa mnóstwo interesujących wydarzeń w czasie drogi
- Po powrocie bohater zmienia siebie i swoje życie
W tym schemacie Przygoda nie jest wyłącznie epizodem. Powinna mieć kluczowe znaczenie dla Bohatera i powinna przyczynić się do nowego zrozumienie siebie i swojego życia.
Pościg
Większość z nas miała sen, że jest ścigana. Staramy się uciec przed jakąś czarną postacią, ale im bardziej się staramy, tym bardziej ogarnia nas niemoc i jesteśmy pewni, że już za moment, za chwileczkę nas dopadnie. I wtedy budzimy się! Co za ulga! Zagrożenie minęło! Udało nam się uciec!
Te same odczucia pojawiają się w fabule opartej na schemacie Pościgu. Jest zagrożenie, pościg i wreszcie ulga. Jeśli sympatyzujemy z osobą ściganą, ulga jest odczuwana, bo cieszymy się, że niewinna osoba zdołała uciec. Jeśli jesteśmy po stronie osoby ścigającej, nasza ulga wynika z poczucia sprawiedliwości, że właściwa osoba została schwytana.
Kluczowymi elementami tej fabuły są:
- Bohater musi mieć bardzo silny powód do ucieczki
- Ścigający (może to być Bohater lub przeciwnik) powinien mieć obowiązek lub obsesję (lub obie te rzeczy razem) schwytania uciekającego
- Często Pościg jest oparty na całkowitym nieporozumieniu
Jeden przeciwko wszystkim
Zdarzają się takie sytuacje, kiedy musimy stanąć w obronie własnych przekonań, nawet jeśli wszyscy mają zupełnie inne zdanie. W tym wzorze fabularnym pokazana jest ogromna siła wewnętrzna Bohatera, który broniąc własnych wartości moralnych nie boi się stanąć do walki z przeciwnikiem.
Kluczowymi elementami tej fabuły są:
- Bohater ucieleśnia kodeks moralny społeczeństwa
- Przeciwników jest wielu, są silniejsi od bohatera i stanowią bardzo wyraźne zagrożenie dla całej społeczności
- Bohater wygrywa, bo angażuje pozostających na uboczu członków społeczności
- Aby zainspirować innych do działania Bohater jest skłonny poświęcić nawet samego siebie
Jeden stojący z boku
W przeciwieństwie do schematu Jeden Przeciwko Wszystkim, Bohater w tym wzorze nie dąży do konfrontacji. Nie stoi za jakąś szlachetną ideą. Jest anty-bohaterem, który właściwie wolałby pozostać z dala od wszystkich wydarzeń. Ale w wyniku różnych okoliczności zostaje wciągnięty w konflikt i musi wejść do walki.
Kluczowymi elementami tej fabuły są:
- Bohater jest anty-bohaterem, stojącym z boku, który nie identyfikuje się z większością, ale żyje raczej według własnego kodeksu moralnego
- Coś się wydarza, co wciąga bohatera w wir wydarzeń, większy konflikt
- Po walce Bohater wraca do swojego dawnego życia, lub też decyduje się na dołączenie do społeczności
Władza
Władza nas fascynuje. Większość z nas nie może raczej osobiście jej wykorzystywać na wielką skalę np. trząść rynkiem finansowym świata jak Gordon Gekko w Wall Street. Większość z nas nigdy też raczej nie pokieruje kryminalnym imperium jak Vito i Michael Corleone w Ojcu Chrzestnym. Ale uwielbiamy oglądać ten świat i wyobrażać sobie jak by to było gdybym ja sam miał taką władzę.
Kluczowymi elementami tej fabuły są:
- Bohater zazwyczaj zaczyna na słabej pozycji
- Dzięki ambicji i pokonywaniu kolejnych przeszkód, bohater nabiera siły
- Zawsze istnieje moralny koszt zdobycia władzy
- Bohatera może spotkać upadek lub też będzie skłonny odrzucić władzę, aby odzyskać moralność
Schemat władzy pokazuje pięcie się w górę i nieuchronny upadek bohaterów. Nawet jeśli odnoszą oni zwycięstwo to jest ono zawsze okupione ogromnym kosztem moralnym.
Schematy fabularne pokazują nam drogę, oczekujemy określonych akcji i działania w odpowiednich miejscach. To nam ułatwia pracę. Poznaj wzory, a wtedy ... będziesz mógł swobodnie i z pasją przewrócić je do góry nogami! Będziesz mógł bawić się gatunkami, konwencjami, oczekiwaniami. Mieszaj je mocno. Gdzieś tam pojawi się pomysł na wielką (bo twoją własną) książkę!
U.G.